Czy Rybnik uzyska wsparcie państwa żeby walczyć ze smogiem? Kiedy powstanie indywidualny program poprawy jakości powietrza dla miasta? Te m.in. kwestie były tematem rozmowy z Piotrem Woźnym, pełnomocnikiem rządu ds. programu „Czyste powietrze” przy okazji jego wizyty w Rybniku.
Rządowy program STOP SMOG został przedstawiony 22 lutego br. Niestety Rybnik nie został w nim uwzględniony. Inicjatywa skierowana jest do tych spośród 33 najbardziej zanieczyszczonych polskich miast (wg danych WHO), których liczba mieszkańców nie przekracza stu tysięcy. Dla pozostałych miast, zgodnie z późniejszymi deklaracjami, powinny zostać przygotowane indywidualne programy. W tej sprawie prezydent Rybnika Piotr Kuczera spotkał się 17 kwietnia br. w Katowicach z Piotrem Woźnym, pełnomocnikiem rządu ds. programu „Czyste powietrze”.
Na spotkaniu przedstawiłem informacje na temat specyfiki Rybnika w kontekście problemu jakości powietrza. Mam tu na myśli m.in. rozwiązania wprowadzone przez Rybnik, temat funkcjonowania dostaw ciepła w mieście czy charakterystykę zasobu komunalnego. Liczę, że po analizie materiałów dotyczących Rybnika padną konkretne propozycje ze strony rządowej – wskazuje Piotr Kuczera.
Wizyta Piotra Woźnego w Rybniku na wernisażu wystawy „Dzieci malują smog dla premiera” była okazją do zapytania rządowego pełnomocnika o postępy prac nad programem dla miasta oraz antysmogowe działania rządu.
Piotr Woźny wskazywał przede wszystkim na podnoszoną często przez samorządowców konieczność wprowadzenia ogólnopolskich przepisów:
Trzeba dokończyć prace nad wydaniem przepisów wprowadzających normy jakości paliw, tak, by w domowych paleniskach nie można było palić odpadem węglowym. Na Śląsku jest uchwała antysmogowa, ale potrzebne są przepisy, które będą obowiązywały na terenie całej Polski. Trzeba też pracować nad tym, by nie można było sprzedawać najgorszej jakości kotłów – tu przepisy zostały wydane, ale konieczne jest sprawdzenie stosowania ich w praktyce – mówi Piotr Woźny.
Piotr Woźny wskazywał także na konieczność pogłębiania współpracy między rządem i samorządami oraz zwiększenie skuteczności wydawania środków publicznych ulokowanych w różnych instytucjach na działania antysmogowe. Podkreślał też, że wydanie odpowiednich przepisów to jedno – ale od nich samych nie zmienia się rzeczywistość. Tę można zmienić na poziomie konkretnych miejscowości.
Mamy w Polsce gigantyczną ilość środków publicznych, które są „popakowane” po różnych programach – czy to rządowych czy samorządowych. Trzeba przekierować mechanizmy wydatkowania tych środków. Inicjatywa, by zacząć współpracę z 33 miastami z listy WHO ma na celu doprowadzenie do tego, by te pieniądze były możliwie jak najsensowniej wydawane. Smog to nie jest problem, z którym samorząd może sobie poradzić sam, rząd też samodzielnie tego problemu nie rozwiąże. Tutaj jest potrzebna bardzo bliska współpraca, zejście na poziom konkretnych miejscowości, dzielnica po dzielnicy, ulica po ulicy – dodaje Piotr Woźny.
Program dla 23 mniejszych miast z listy WHO ma polegać na tym, by najmniej zamożnym mieszkańców tych miejscowości sfinansować inwestycje polegające na termomodernizacji budynków i wymianie wysokoemisyjnych źródeł ciepła. Wg założeń projekt ustawy w tym zakresie powinien być gotowy do końca maja. Przedsięwzięcie ma zostać sfinansowane wspólnie przez rząd, który przekaże 70% środków oraz samorządy – wojewódzkie (20% wkładu finansowego) i gminne (10%). Jak podkreśla Piotr Woźny, specyfika dużych śląskich miast pokazuje z kolei, że jednym z największych ich problemów są wielorodzinne budynki komunalne – bardzo często ogrzewane węglem – i dotychczas pomijane w programach dotacyjnych.
W ciągu 2-3 najbliższych miesięcy będziemy pracować nad programem dla wielorodzinnych budynków komunalnych, by zbudować dla nich rozwiązania systemowe, które pozwolą na ich termomodernizację i wymianę wysokoemisyjnych źródeł ciepła – zaznacza Piotr Woźny.
Program dla wielorodzinnych budynków komunalnych ma być też podstawą antysmogowych działań dla Rybnika. Na razie nie ma jednak informacji co do harmonogramu i zakresu wsparcia dla miasta.
Nie podam konkretnej daty, kiedy powstanie indywidualny program dla Rybnika. Walka ze smogiem jest procesem. Na razie trzeba domknąć prace nad ustawą, potem podpisać umowy z miastami i sprawić, by pieniądze z funduszu termomodernizacji i remontów zaczęły pracować. Indywidualne programy dla miast powyżej stu tysięcy mieszkańców to kwestia analizy konkretnych potrzeb (…). Konieczne jest zmapowanie budynków wielorodzinnych, zestawienie ich z możliwościami lokalnego przedsiębiorstwa ciepłowniczego i z dostępnymi środkami. Trzeba też sprawdzić, czy w kontekście większych miast można zrobić coś dla czegoś, co w oryginalnie miało być ideą ustawy czyli wsparcie jednorodzinnych budynków osób najmniej zamożnych – wyjaśnia Piotr Woźny.
Jak zaznacza prezydent Rybnika Piotr Kuczera, Rybnik jest przygotowany do współpracy z rządem i czeka na konkretne propozycje:
Po wizycie w Katowicach zaproponowaliśmy, aby środki rządowe w 50% pokryły część dotacyjną dla inwestycji w budynkach ZGM i budownictwie jednorodzinnym w oparciu o nasz regulamin dotacyjny. Mówiąc wprost, jeżeli Miasto daje 5 milionów na dotacje dla mieszkańców, niech rząd da kolejne 5 milionów. Jeżeli my dajemy 10 milionów – to drugie dziesięć niech da rząd. To by dotyczyło też budownictwa komunalnego – proponuje Piotr Kuczera.
Warto wspomnieć, że Rybnik intensyfikuje inwestycje mające na celu zwiększenie udziału czystej energii w budynkach, których Miasto jest właścicielem i ma wiedzę na temat źródeł ogrzewania w swoich zasobach. Z przeprowadzonej w 2017 inwentaryzacji sposobów ogrzewania wynika, że na 168 budynków miejskich tylko 26 (15,48%) ma ogrzewanie węglowe. W budynkach z udziałem gminy znajdujących się w zarządzie spółki Hossa na 123 budynki ekologicznie ogrzewanych jest ponad 60% zasobów. W Zakładzie Gospodarki Mieszkaniowej mieszkania z ogrzewaniem węglowym stanowią prawie 65% wszystkich. Z danych wynika też, że 80% z ogólnej liczby ponad 17 tysięcy budynków jednorodzinnych ogrzewanych jest węglowo.
Rybnik ma zdefiniowane problemy i prowadzi walkę ze smogiem na wielu frontach. Czekamy na konkretne rozwiązania rządowe i wsparcie – prawne, systemowe oraz finansowe – podsumowuje Piotr Kuczera.