Miasto Rybnik zdobyło główną nagrodę w kategorii gmin miejskich w szóstej edycji konkursu „Innowacyjny Samorząd”, organizowanego przez Polską Agencję Prasową. Wyróżnienie przyznano za kompleksowe działania przeciwdziałające marnowaniu żywności.
Podczas gali, która odbyła się 23 maja w Warszawie, nagrodę odebrał Wojciech Kiljańczyk, Zastępca Prezydenta Rybnika.
Czym jest konkurs „Innowacyjny Samorząd”?
Celem konkursu jest wyróżnienie i promocja jednostek samorządu terytorialnego, które wyróżniają się innowacyjnością, kreatywnością i skutecznością. Główne kryteria oceny to nowatorstwo wdrażanych rozwiązań oraz ich efektywność. Organizatorzy pragną inspirować inne samorządy do podejmowania odważnych działań poprawiających jakość życia mieszkańców.
W szóstej edycji zgłoszono blisko 200 projektów, z których do finału zakwalifikowano 146.
Rybnicki model gospodarki o obiegu zamkniętym
Zwycięski projekt nosi nazwę „Od odpadów do zasobów: Rybnicki model gospodarki o obiegu zamkniętym”. Wyróżnia się on partycypacyjnym podejściem, angażując lokalne władze, placówki edukacyjne, organizacje pozarządowe, przedsiębiorców oraz mieszkańców. Model umożliwia współtworzenie rozwiązań na rzecz ograniczenia marnowania żywności.
Jak wyjaśnia Wojciech Kiljańczyk, działania obejmują trzy obszary: kuchnie i lodówki społeczne, edukację zawodową poprzez warsztaty gastronomiczne ratowania jedzenia oraz kampanię edukacyjną skierowaną do mieszkańców. Samorząd odpowiada również za zarządzanie posiłkiem publicznym w trudnych czasach kryzysów i inflacji.
Znaczenie ograniczania marnowania żywności
Marnowanie żywności odpowiada za 8–10% globalnej emisji gazów cieplarnianych, co ma negatywny wpływ na klimat i bezpieczeństwo żywnościowe. Polska musi znacznie ograniczyć marnowanie jedzenia, aby osiągnąć cel Agendy 2030, zakładający zmniejszenie strat żywności o połowę do roku 2030.
Monika Kubisz z Wydziału Rozwoju i Współpracy UM podkreśla, że Rybnik buduje odporne systemy żywnościowe, które promują zrównoważoną konsumpcję i produkcję.
Współpraca lokalnych interesariuszy
W procesie uczestniczą liczne podmioty: organizacje pozarządowe, sklepy wielkopowierzchniowe i osiedlowe, restauratorzy, dostawcy cateringu, publiczne stołówki, warsztaty gastronomiczne oraz mieszkańcy. Wspólnie wypracowano system zagospodarowania nadwyżek żywności, przekazywanych m.in. przez Śląski Bank Żywności oraz lokalne organizacje.
Anna Sowik-Złotoś, dyrektor Ośrodka Pomocy Społecznej w Rybniku, wskazuje na rolę kuchni społecznej „Wspólny Stół” oraz siedmiu lodówek społecznych w mieście, gdzie uratowane jedzenie trafia do osób potrzebujących.
Edukacja i zaangażowanie młodzieży
Na warsztatach gastronomicznych w Rybnickim Centrum Edukacji Zawodowej uczniowie uczą się kreatywnego gotowania z uratowanych produktów. Gotowe posiłki trafiają do kuchni i lodówek społecznych. Mieszkańcy oraz lokalni przedsiębiorcy i restauratorzy również wspierają działania poprzez przekazywanie nadwyżek.
Pilotażowo do programu dołączyły wybrane placówki oświatowe, które przekazują do lodówek nadwyżki zupy.
Ekologia i wielorazowe rozwiązania
Ważnym elementem modelu jest wykorzystywanie wielorazowych pojemników, głównie słoików, do przekazywania posiłków. Dzięki akcjom takim jak „Uwolnij krauzy z piwnicy” oraz „Krauza smakowitości” ogranicza się generowanie plastikowych odpadów.
Wiceprezydent Wojciech Kiljańczyk podkreśla, że dzięki temu można unikać jednorazowych śmieci, a Monika Kubisz dodaje, że ratowanie planety zaczyna się od codziennych wyborów, jak śniadanie.
Skala i społeczny wymiar projektu
Anna Sowik-Złotoś informuje, że miesięcznie wraz z warsztatem RCEZ udaje się uratować około 2,7 tony żywności. W 2024 roku „Wspólny Stół” obsłużył 6400 beneficjentów, w tym odbiorców pomocy i wolontariuszy, co świadczy o dużym potencjale społecznym.
Wyróżnienie dla projektu „Ogrody szkolne dla edukacji i integracji”
Drugim docenionym projektem z Rybnika jest program „Ogrody szkolne dla edukacji i integracji”. W 9 lokalizacjach powstały ogródki przyszkolne, które służą integracji społeczności ukraińskiej oraz edukacji żywieniowej. Program realizowany jest przez Fundację Resiliency Gardens i Fundację Naturalnego Rozwoju.
Patronat i wsparcie konkursu
Honorowy patronat nad konkursem objęły ministerstwa oraz liczne organizacje samorządowe, m.in. Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich oraz inne.